IA i wymiar sprawiedliwości: Sąd Kasacyjny przygotowuje się na przyszłość

Sąd Kasacyjny ma w tym zakresie strategiczny atut: wewnętrzny zespół ds. data science, rzadkość w europejskim krajobrazie sądowym, który umożliwia mu samodzielne opracowywanie niezbędnych narzędzi, obniżanie kosztów i zapewnianie przejrzystości. Ta techniczna autonomia jest tym bardziej cenna w kontekście rosnącego napięcia między wydajnością technologiczną a niezależnością instytucjonalną.

Nałożony przez ustawodawcę obowiązek zapewnienia danych otwartych z decyzji sądowych, sąd w 2019 roku opracował oprogramowanie do pseudonimizacji decyzji sądowych, a rok później system orientacji wniosków oparty na AI.

W oparciu o tę ekspertyzę, pierwszy prezes Christophe Soulard i prokurator generalny Rémy Heitz utworzyli grupę roboczą ds. AI, której przewodniczy Sandrine Zientara, prezes izby i dyrektor Służby Dokumentacji, Studiów i Raportu (SDER), kluczowej jednostki Sądu Kasacyjnego.

Grupa, której mandat przyznano w maju 2024 roku, przyjęła metodologię przekrojową, łączącą sędziów, urzędników sądowych, badaczy i ekspertów ds. AI. Przeprowadzone badanie wśród personelu sądu, wzbogacone o zewnętrzne przesłuchania (ENM, CEPEJ, legaltechs, najwyższe sądy krajowe i europejskie), pozwoliło zidentyfikować szeroki zakres przypadków użycia.

Raport, daleki od poddania się fascynacji generatywną AI, bada również wkład bardziej sprawdzonych technologii: systemów ekspertowych, nauki nadzorowanej czy hybrydowych.

Zidentyfikowane przypadki są sklasyfikowane według pięciu głównych kategorii, od strukturyzacji i wzbogacania dokumentacji po pomoc w redagowaniu, analizę pism stron i badania jurysdykcyjne. Te zastosowania mają na celu wzmocnienie zdolności analitycznej sędziów, poprawę jakości przetwarzania oraz optymalizację organizacji wewnętrznej, bez ingerowania w proces podejmowania decyzji sądowych. Niektóre z nich, takie jak automatyczne wzbogacanie memorandów lub wykrywanie precedensów, oferują dobry stosunek efektywności do kosztów bez wywoływania poważnych problemów etycznych. Inne, w szczególności te związane z wspomaganym redagowaniem, są bardziej wrażliwe. Intencja, by nie wprowadzać narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji, odzwierciedla jasną linię czerwoną instytucji: decyzja należy do sędziego, nie do algorytmu.

Narzędzia do mapowania sporów, wykrywania połączeń między sprawami lub analizy masy orzecznictwa mogą wzmocnić spójność prawa, lepiej identyfikować pojawiające się spory i ułatwiać dialog między sędziami.

Analiza wielokryterialna przeprowadzona dla każdego przypadku użycia (etyczna, prawna, funkcjonalna, techniczna i ekonomiczna) pozwala na wyjście z logiki oportunistycznego eksperymentowania w celu zakorzenienia zastosowań AI w ramach rozważnym i powtarzalnym. Ten model oceny mógłby zainspirować inne sądy, we Francji lub za granicą, które chcą łączyć innowacje i bezpieczeństwo prawne. Raport kładzie nacisk na przejrzystość i wyjaśnialność systemów AI, ich oszczędność, przestrzeganie RODO i AI Act, kontrolę nad hostingiem danych oraz suwerenność technologiczną. Te wymagania przypominają, że integracja AI nie może być oderwana od rygorystycznego zarządzania opartego na fundamentalnych wartościach prawa.

Raport zaleca ustanowienie wewnętrznego komitetu nadzorczego odpowiedzialnego za operacyjne i etyczne monitorowanie zastosowań AI, przewodnika dobrych praktyk oraz przyjęcie specjalnej karty etycznej dla sądu. Podkreśla również znaczenie niezależnego zarządzania i stopniowego procesu akulturacji sędziów i pracowników sądowych do tych nowo pojawiających się technologii.